ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅՈՒԹՅՈՒՆԸ ԱՌԱՋԻՆ ԱՇԽԱՐՀԱՄԱՐՏԻ ՆԱԽՕՐԵԻՆ
Պատմել երիտթուրքերի, որդեգրած ծրագրերի մասին / հեղաշրջումից առաջ և հետո/:
Երիտթուրքերը 1907թվ․ դեկտեմբերին Փարզում ժողով արեցին, որտեղ քննարկում էին իրենց հեղաշրջման հարցը։ Նրանք հրավիրել էին նաև հայ կուցակցականներին՝ ՀՅԴ-ին։ Եվ այդպես նրանք 1908թ ապրիլի մեկին հեղաշրջում արեցին Օսմանյան կայսրությունում։ Սուլթան Սբդուլ Համիդը գահընկեց։ Երիտթուրքրն էին ղեկավարում Օսմանյան կայսրությունը։
Ներկայացրու Հայկական Հարցը 1912-1914թթ.
Բալկանյան երկրներ Սերբիան, Բուլղարիան, Հունաստանը և Չեռնոգորիան 1912 թ.-ի հոկտեմբերին պատերազմբ սկսեցին Օսմանյան կայսրության դեմ: Նրանց նպատակն էր թուրքերին վռնդել Եվրոպայից: Հայկական հարցի վերաբացման համար առաջացավ նպաստավոր միջազգային իրավիճակ: Մեծ դեր խաղաց նաև Ռուսաստանի արդեն փոխված՝ դրական դիրքորոշումը Հայկական հարցում:
Հայ ազգային մարմինները եռանդուն գործունեություն ծավալեցին: 1912 թ.-ի հոկտեմբերին Թիֆլիսում ստեղծվեց Հայոց ազգային բյուրոն: Նրա գլխավոր նպատակն էր նպաստել հայկական հարցի լուծմանը:
- Պողոս Նուբար փաշա և Ազգային պատվիրակություն
- Անդրեյ Մանդելշտամը և նրա հայակական բարենորոգումների նախագիծը
- 1914թ. հունվարի 26-ի ռուս-թուրքական համաձայնագիրը
1914 թ.-ի հունվարի 26-ին ստորագրվեց Արևմտյան Հայաստանում բարենորոգումներ անցկացնելու վերաբերյալ ռուս-թուրքական համաձայնագիրը: Ըստ համաձայնագրի՝ յոթ նահանգներից (ավելացվել էր Տրապիզոն նահանգը) ձևավորվում էր վարչական երկու միավոր: Դրանք կառավարելու էին օտարերկրյա երկու տեսուչները: Նրանք էին տնօրինելու դատական, ոստիկանական, վարչական գործերը: Պաշտոնական գրագրությունը կատարվելու էր հայերեն, թուրքերեն, քրդերեն:
- 1914թ.-ի բարենորոգումների չիրականացման պատճառները
Անշուշտ, ռուս-թուրքական համաձայնագիրը հայերին ինքնավարություն չէր տալիս և ավելի համեստ պահանջներ էր առաջադրում, քան Մանդելշտամի ծրագիրը: Այդ էր պատճառը, որ Հայկական հարցի լուծման համար պայքարի այս փուլում հայ ազգային քաղաքական ուժերը խզեցին կապերը երիտթուրքերի հետ և դարձանիշխանություններին ընդդիմություն